پديده ها ي زمين

بيابان وياجاي كم آب:

ابتداخورشيدناحيه راگرم مي كند(درنواحي استوا)وسپس رطوبت وگرماصعودمي كندودرنتيجه باران فراوان مي ريزدوناحيه خشك شده ورفته رفته فاقدرطوبت مي شود.يك ازدلايل ديگرهم قرارگرفتن درنزديكي كوهستان هاست(كوهستان به طرف دريا)كه ابرهاي باران زاموقع حركت به سوي بيايان رطوبتش توسط سرمادركوهستان گرفته شده وموقع رسيدن به بيايان رطوبتي ندارند.(مثال:دشت كويرودشت لوت ميان دورشته كوه زاگرس والبرزوكوه هاي شرقي.

نكته:كويربرعكس بيابان زيريني داراي آب است.

نكته:منطقه اي كه بارندگي سالانه ي آن كم تراز25سانتي مترباشدبيابان ناميده مي شود.

جزيره:

جزايرنزديك به سواحل همان كوه هاوتپه هاي ساحلي هستندكه قسمتي ازآن به زيرآب رفته.

اين آب هم ژرفا(عمق)ي زيادي ندارد.

اماجزايري كه دورازسواحلندبراثرسردشدن وانباشته شدن موادسردشده ي فوراني درون زمينند كه به سطح زمين فوران كردند.مانندجزايرقوسي كه بقاياي برخوردلايه ي اقيانوسي اقيانوسي است.

آبشار:

گاهي وقت هالايه ي سنگ سخت روي لايه ي سنگ نرم قرارمي گيردورودپس ازگذشت ازاين مكان لايه ي سنگ نرم رامي شويدوسنگ سخت به طورپيشامدگي درمي آيدوآب ازپديده اي مانندپرتگاه به پايين ميريزد.دراين صورت سنگ نرم زيرسنگ سخت راخالي كرده وآبشاربه عقب ميرودوپديده اي به نام پشت آبشاررابه وجودمي آورد.

ولي رأس سنگ سخت باقي مي ماند.

بهترين نحوه ي عقب نشيني رادرپهناورترين آبشارجهان(نياگارا)مي توان ديد.بلندترين آبشارجهان هم آنجل(درونزوئلاباارتفاع988متر).

(درمنابع ديگر):

در قسمتی از مسیر رودخانه ممکن است بدلایلی سطح زمین اختلاف ارتفاع داشته باشد در این صورت آب رودها از بلندی به پایین می‌رسد که در این حالت به آن آبشارمی‌گویند.

سنگ ها:

سنگ هاازكاني تشكيل شده اندوداراي خواص زياديندوبه سه گروه دسته بندي مي شوند:

1.آذرين:به معني آتش است وازسردشدن موادمذاب تشكيل مي شوند. مواد مذاب اگر به صورت تدريجي سرد شوند بلور‌هاي آنان درشت و اگر به صورت دفعه‌اي سرد شوند، بلور‌هاي آنان ريز خواهد بود.

2.رسوبي:تاريخچه ي زمينندتغريباكل فسيل ها(آثاربه جامانده ازجانوران)دراين سنگ هاجامي ماندوازرسوب موادتشكيل مي شوند.

3.سنگ دگرگون شده:مي تواندسنگ رسوبي ياآذرين باشد كه توسط فشاروگرماي زياددگرگون شده.

جلگه:

رودهاموقع سرازيرشدن موادواملاحي راباخودحمل كرده وباكاهش سرعت اين مواد(آبرفت)ته نشين شده وپس ازسال هامنطقه ي حاصل خيزي به نام جالگه رادرنزديكي درياها به وجود مي آورند.

جلگه ي پهناورخوزستان.

دره:

به طورتعريف(بخش ازمنابع ديگر)است وطرزوقوع اين بقاهم به اين طورهست.

ابتداكه رودخانه به طرف درياسرازيرمي شوددرعمق زمين فرورفته ودره اي باريك به وجودمي آورد.رودهادرضمن حركت به فرسايش زمين مي پردازند.هرچه فرسايش زيادترشودشيب بستررودكاهش ميابدوآب داري حركتي آرام ترمي شود.ته دره هادرنتيجه ي شستن پهن ترمي شودوعامل فرسايش،ازشيب ديواره هاكاسته ورودهنگام حركت مقداري سنگ ريزه،شن وماسه راباخورحمل مي كندكه به آن هاموادهمرفتي مي گوييم.

(ازمنابع ديگر):

به فرورفتگی‌های میان دو کوهگفته می‌شود.

نكته:

هميشه دره هابه اين صورت تشكيل نمي شوند؛بلكه راه هاي ديگري براي وقوع هست.

يكي ازاين راه هانشست كردن است(دره ي نشستي مانندتصويرص بعد).موادياآب زيرزميني خشك شده وزمين نشست ميكند(علت اخطارخشك شدن قنات هابه همين علت است)يك نكته جالب اين هست كه كويربه علت دارابودن آب زيرزميني مي تواندداراي دره باشد.

يكي ديگرازاين روش هاگسل وفشارجريان همرفتي درون زمين است.

خليج:

(ازمنابع ديگر): خلیج در اثر پیشروی بخشی از آب دریاها و اقیانوسها بر روی خشکی بوجود می‌آید خلیج‌ها معمولاً ژرفای کمی دارند اما دارای ذخیره‌ای زیرزمین باارزشی مانند نفت هستند.

غارها:

(ازمنابع ديگر): غار حفره ای نسبتا بزرگ بر روی زمین یا در زیر آن مخصوصا زمانی که طبیعی باشد و در زمین دهانه یا مدخلی داشته باشد.

غارها به 2 نوع طبیعی و مصنوعی تقسیم می شود .

غارهای طبیعی در اثر عوامل مختلفی چون نفوذ آب در طبقات آهکی، وقوع زمین لرزه یا چین خوردگی زمین، اثر آبشارها و امواج دریا، وجود آتشفشان یا گدازه های حاصل از آن و انواع غارهای بادی و یخی به وجود می آید.

غارهای طبیعی بیشتر در اثر نفوذ آب در طبقات آهکی به وجود می آیند و به فراوانی در دنیا یافت می شوند. تعداد اندکی از آن ها در سنگ های گرانیتی، آتشفشانی و یا سنگ های شنی وجود دارند.

بنابراین اکثر غارهای طبیعی از سنگ های آهکی تشکیل شده که ارتباطی مستقیم با تشکیلات سنگ های رسوبی دارند. منشاء این سنگ ها در اصل شیمیایی یا بیوشیمیایی است و تشکیل دهنده عمده آنها کربنات کلسیم Caco3 می باشد.

زمين ساخت ورقه اي

نظريه اي ازدانشمندوگنر

زمين؛البته قسمت سنگكره ي زمين ورقه ورقه است وداراي چندتكه است.شكل ظاهري زمين وقاره هاباگذشته ي ميليون سال پيشين بسيارفرق داشته.

در200ميليون سال پيش به دوقسمت

لوراسيا(شمال)وگنروانا(جنوب)بود.

نظريه ي وگنر

دلايل اثباط نظريه:

1)     تشابه برخي سنگ هاوفسيل هادركناره هاي قاره ها

2)     2پازلي پودن صفحات(مانندآفرقاوآمريكاي جنوبي)

دلايل حركت قاره ها

درون زمين چرخش وفشارهايي به سنگكره وارد(جريان همرفتي)مي شود وسنگكره اين فشارراتحمل مي كندوموقع ناتواني مي شكند.به اين عمل گسل مي گويندكه انواع مختلفي دارد.قسمتي ازسنگ واميشودوموادمذاب به بيرون مي ريزندوبرخي اولين جزيره راتشكيل ميدهند.به خاطراين عمل پوسته ي زمين افزايش نمي يابد؛بلكه پوسته با فشار دورميشودوبه پوسته ي ديگري برخوردمي كند.

انواع برخورد:

        اقيانوسي اقيانوسي(يك به زيرمي رود)

        اقيانوسي قاره اي(دريابه زيرمي رود)

        قاره اي قاره اي(هردوبه بالاخم مي شوند)

بقاياي اين اتفاق

دربرخورداقيانوسي اقيانوسي يك لايه به زيرمي رودوذوب مي شودواجرام سبك به بالا رفته وپس ازفوران جزايرقوسي راتشكيل مي دهند.

دربرخورداقيانوسي وقاره اي هم كه لايه ي اقيانوس زيموروداجرام سبك فوران كرده وكوه آتشفشان راتشكيل مي دهند.

دربرخورددوقاره هردوبالا آمده كوه هاراتشكيل مي دهند.كوه هاخودبسياري ازپديده هاراتشكيل مي دهند.درگسل هم اتفاقات زيادي مي افتد.مانندزلزله.

بیشتربدانیم!

هرجا كه حرارت باشد ، حركت هم هست . پس حرارت مركز زمین منتقل می شود به لایه های بالا و آنها را به حركت در می آورد . هرجا كه لایه ها ضعیف تر و نازك تر باشند ، شكستگی هایی پدید می آید كه گسل خوانده می شود . در سطح كره زمین در مسیر رشته كوههای آلپ هیمالیا كه كوه های بسیار جوانی هستند ، لایه ها سست و شكننده هستند . سرزمین ایران هم روی این كمربند قرار گرفته است .

زلرله چیزی نیست جز شكستن یا پاره شدن زمین و تخلیه شدن انرژی از دورن كره زمین. انرژی حرارتی كه برای مدتی طولانی در داخل كره زمین ذخیره شده ناگهان در ظرف چند ثانیه از راه یك گسست آزاد می شود و بیرون می زند . تمام گسل ها فصل مشترك لایه گسسته شده هستند با سطح زمین . از برخورد این دو سطح خطی تشكیل می شود كه ما به آن خط زلزله می گوییم كه روی زمین كشیده می شود . برای نمونه همین زلزله اخیر بم روی زمین گسلی به طول 65 كیلومتر داشته است . در یك منطقه زلزله خیز ما یك خط گسل داریم و در كنار آن رشته هایی از گسل های فرعی كه روی هم یك زون گسل می سازند . برای مثال در شمال شهر تهران از لشگرك تا كرج یك خط گسل بزرگ هست و در كنار آن تعدای گسل های كوچكتر وجود دارد كه روی هم زون گسل این منطقه را می سازند.

(ازمنابع دیگر):

وقتی توده ای سنگ زیرزمینی ناگهان به حركت می افتد وباتوده ای دیگربرخوردمی كندزمین لرزه رخ می دهد.گاهی وبیشتراوقات این برخوردآن قدرنیست كه زمین لرزه شدیدی به پدید بیاورد.زلزله هامعمولا درمناطق آتشفشانی رخ می دهند.علت زلزله هارامی توان به حركت قاره هاروشن ساخت.فشارزیادی ازبرخورددوفلات قاره باهم یاگذشتن آنهاازكناریكدیگرپدیدمی آیدكه محل انتشارموج واانرژی راكانون زلزله می نامند.                                                  این فشاردربین توده های سنگ جمع می شودوبعدیك مرتبه سنگ هاازجای خودحركت می كنندوسبب زلزله می شوند.

برخوردحياتي

درگذشت مدت جرمي بزرگ به زمين برخورد كرد.

جرمي كه داراي عناصرحياتي ماننداكسيژن بود.بابعضي اتفاقات مانندتركيب شدن هيدروژن درجوزمين بااكسيژن واردشده؛ كه بخارآب راتشكيل داد.

پس ازمدتي باسرد شدن زمين باران هاي فراواني باريدواولين درياهاواقيانوس هابه وجودآمدند.

تشكيل ماه

دراول زمين نام ديگري داشت وبيزوي مانندبود.

طي يك برخوردازصدهابرخوردقسمتي از زمين  درهواپخش شدوپس ازبه هم آمدن تكه هاوذره هااولين وتك قمرتحت جاذبه ي زمين به وجودآمد.

آغازحيات

در3نيم ميلياردسال پيش اولين موجودات بسيارساده وتك سلول به وجودآمدند.دراين حال(وجوداكسيژن و آب وجذرومدتوسط ماه)بهترين آغازحيات

دردرياهابود.ماننداسفنج ها.به ندرت حيوانات پيشرفته وانواع خاصي رابه وجودآوردند.

حيوانات                                   گياهان

1.       آغازيان(تك سلولي)           جلبك ها(//)                        

2.     بي مهرگان ساده                گياهان بي گل

3.    بي مهرگان پيشرفته             مخروطداران

4.     مهره داران اوليه               گياهان گلدار

5.    مهره داران پيشرفته

درابتداماهي ها.دوزيستان(ميان آب وخشكي)خزندگان(خشكي ها،دايناسورها)

پرندگان،پستانداران(انسان)

جوزمين

زمين يكي ازسيارات داراي جواست.

جوزمين لايه لايه است.يكي ازعامل هاي مهم روشنايي زمين، جذب نور توسط جواست.

تروپسفر

پايين ترين لايه ومهم ترين لايه است.پديده هاي ريزش برف وباران،مه و...دراين لايه به وقوع ميابد.فاصله آن تاسطح زمين12ك.م است.

نكته:

دراين لايه نورعبوركرده وبه سطح زمين مي خوردوبه بالا بازتاب مي شود.به خاطرهمين بعلت هر1ك.م بالارفتن دما6درجه پايين مي آيد.

گازكربنيك:٪03/0

 اكسیژن٪21

نیتروژن٪72      آرگون٪1                                                          

انقراض دايناسورها

درحدود150 ميليون سال پيش اولين دايناسورها به وجودآمدند.پس ازبرخوردشهاب سنگ بزرگي

برخي دايناسورهامردندوبراثرآتش گرفتن جنگل هاوپخش شدن غبارزيادي  براثربرخورد، مانع تابش نورخورشيد شدوعصريخبندان وسرماوبدون غذايي شروع شدودايناسورهادوره ي 90ميليون ساله خودرادر65 ميليون سال پيش به پايان رساندند.

نكته:

اين عامل يك نظريه است ونظريه هاي ديگري دراين موردوجوددارد.

انفجاربيگ بنگ

دراول انفجاربي نهايت بزگي ازموردي به اندازه

ي توپ پينگ پونگ سرزددرحدود14نيم ميليارد

سال پيش.

نكته:

بعضي دانشمندان گفته اند كه ستاره ي 18ميلياردي هم وجوددارد.

تشكيل اجرام

پس ازانفجارجهان(كيهان)روبروبزرگ ترشد.

گازهاواجرام تحت جاذبه و... به هم نزديك شده

وپس ازچگالش اجرام آسماني راتشكيل دادند.

تشكيل منظومه ي شمسي

طي همين روند،سحابي هاي دوريك ستاره(خورشید)تحت جاذبه ي آن قرارگرفتند.

اول موادسنگين(منيزيم و...)جذب خورشيدشده وپس ازبه هم آمدن سيارات سنگين شدندكه برخي مانندزمين داراي هسته ي فلزي

بودند(آهن ونيكل)وبعدپشت سرهم اجرام سبك

وگازي مانندزحل ومشتري تشكيل شدند.

بيشتربدانيم:

تشكيل زمين

زمين در4ميلياردسال پيش تشكيل شد.گفته شد كه يكي ازسيارات سنگين منظومه زمين است.

درگذشته زمين2000بارازحجم كنوني اش بزرگ تربوده.مانندگويي آتشين.زمين خودبه خودسردشد

وقسمتي به نام پوسته(سنگكره)راتشكيل داد.

نكته:

درآن زمان حيات وجود نداشت.ولي زمين جوبدون عناصرحياتي داشت.

بیشتربدانیم!

!لایه های زمین ازلحاظ شیمیایی3قسمت تقسیم می شود:

!چون ماده وتراكم لایه هاباهم دیگرمتفاوت است،بین آن هامرزوحدفاصلی به وجودآمده كه مرزبین پوسته وگوشته (هوموروچیچ)وگوشته وهسته (گوتنبرگ)نام دارد.

!موادسازنده لایه ها:                                                      پوسته:سنگ های آذرین اسیدی(گرانیت،آندزیت)                 گوشته:سنگ های آذرین فوق بازی(پریدودیت،پروكسیت)     هسته:آهن ونیكل،طلا،مقداری كربن و...

زمین ازلحاظ فیزیكی

به 5لایه تقسیم می شود:

1.        سنگكره(فاصله ازسطح تالایه100كیلومتراست)(جامد)

2.      خمیركره(فاصله ی سطح تالایه350كیلومتر)(خمیری)

3.     گوشته ی زیرین(...........2900كیلومتر)(جامد)

4.      هسته ی خارجی(.......5100كیلومتر)(مایع)

5.      هسته ی داخلی(......6368كیلومتر)(جامد)

علمی یادبگریم!

!تلفظ كلمات به لاتین

سنگكره(لیتوسفر)................               lithosphere

 خمیركره(استنوسفر)............              Astenosphere

 گوشته ی زیرین(لاورمانتل)...lowermantel             

هسته ی خارجی(اَوّتر كُور)...Outor core            

هسته ی داخلی(اینركُور).......inner core

پوسته(كراست)...................crust

گوشته(مانتل)....................mantel

هسته(كُور).......................core